प्रश्न नं.१) मुलुकी अपराध संहिता, २०७४ का मुलभुत विशेषताहरु लेख्नुहोस् । ५
प्रश्न नं.१ को उत्तर
मुलुकी अपराध संहिता, २०७४ का मूलभूत विशेषताहरु
मुलुकमा कानून तथा व्यवस्था कायम गरी सर्वसाधारणको नैतिकता, शिष्टाचार, सदाचार, सुविधा, आर्थिक हित कायम राखी फौजदारी कसूर निवारण र नियन्त्रणको लागि निर्माण गरिएको मुलुकी अपराध संहिता, २०७४ का मूलभूत विशेषताहरू देहाय बमोजिम रहेका छन् ।
- फौजदारी कानूनको संहिताकरण र एकीकरण गरिएको
- बर्हिक्षेत्रीय अधिकार क्षेत्रको व्यवस्था गरेको
- फौजदारी न्यायका सिद्धान्तको व्यवस्था गरिएको
- नयाँ कसूरको व्यवस्था रहेको
- सजायमा छुट हुने जिकिरको सौदाबाजी सम्बन्धी व्यवस्था रहेको
- सजायको तल्लो र माथिल्लो हदको व्यवस्था गरिएको
- अपराध पीडितलाई क्षतिपूर्तिको व्यवस्था गर्ने प्रावधान रहेको
- वालविवाह, हाडनाताको विवाह र बहुविवाह बदर हुने व्यवस्था रहेको
- वालवालिकाको उमेर १८ वर्ष कायम गरिएको
- वालवालिकाबाट कसूर गराएमा उमेर पुगेकालाई सजाय हुने
- सजायमा सुधार र पुनरावलोकन गरिएको
- अन्य देहायका विशेषताहरु रहेका
– कसूरको गाम्भिर्यता अनुसार सजायको प्रकार तोकिएको,
– सामुदायिक सेवादेखि आजीवन कैदसम्मको सजाय हुने व्यवस्था रहेको,
– जरिवाना नतिरेमा कैद हुने,
– अपराध पीडितले मुद्दाको काम कारबाहीको जानकारी पाउने,
– षड्यन्त्र, उद्योग, दुरुत्साहन गर्ने तथा मतियारलाई सजाय हुने,
– वालवालिकाबाट कसूर गराएमा उमेर पुगेकालाई सजाय हुने,
– कसूरसँग सम्बन्धित साधन जफत हुने,
निष्कर्ष :– मुलुकी अपराध संहिता, २०७४ ले नेपाली फौजदारी कानूनलाई संहिताकरण, वैज्ञानिकरण र आधुनिकरण गरेको गरेको छ ।
प्रश्न नं. २) मुलुकी फौजदारी कार्यविधि संहिता, २०७४ का मूलभूत विशेषताहरू लेख्नुहोस् । ५
प्रश्न नं. २ को उत्तर
मुलुकी फौजदारी कार्यविधि संहिता, २०७४ का मूलभुत विशेषताहरू
मुलुकमा कानून तथा व्यवस्था कायम गरी सर्वसाधारणको नैतिकता, शिष्टाचार, सदाचार, सुविधा, आर्थिक हित कायम राखी फौजदारी कसूर निवारण र नियन्त्रणको लागि निर्माण गरिएको फौजदारी कार्यविधि संहिता, २०७४ का प्रमुख विशेषताहरू देहाय बमोजिम रहेका छन् ।
- जरुरी पक्राउ पूर्जी जारी गरी पक्राउ गर्न सकिने
- अन्य व्यक्तिले पक्राउ गर्न सक्ने
- अनुसन्धान टोलीमार्फत अनुसन्धान गर्न सकिने
- अनुसन्धानको लागि चालीस दिनभन्दा बढी हिरासतमा राख्न नपाइने
- नेपाल बाहिर अनुसन्धान गर्न सकिने
- श्रव्यदृश्य संवादको माध्यम प्रयोग गर्न सकिने
- अभियोग पत्रमा कसूर र अभियोगपत्र सम्बन्धी विवरण खुलाउनु पर्ने
- अभियोगपत्र संशोधन गर्न वा थप अभियोजन गर्न सकिने
- क्षेत्राधिकार र हदम्यादको सम्बन्धमा पहिले निर्णय गर्नुपर्ने
- विदेशमा रहेका अभियुक्तलाई पक्राउ गर्न सकिने
- समाचार पत्र वा विद्युतीय माध्यमबाट म्याद तामेल गर्न सकिने
- म्याद नबुझ्ने वारिस वा कानून व्यवसायीलाई प्रतिनीधित्व गर्न नदिन
- धरौट, जमानत वा बैङ्क जमानतको रकम तोक्ने आधार
- फैसला प्रमाणीकरण भएको सूचना प्रकाशन गर्नु पर्ने,
- पीडित वा साक्षीको परिचय गोप्य राख्न सकिने
- कैद वापत रकम तिर्न सकिने
- साक्षीको व्यवहार, मुखाकृतिको टिपोट गर्न सकिन,
- नबुझी नहुने साक्षी उपस्थित नभएमा जरिबाना तथा पक्राउ गर्न सकिन
- फरार अभियुक्तका अधिकार र सुविधा कटौती हुने
- पक्राउ गर्न सहयोग गर्नुपर्ने
- सानातिना कसूरमा मुद्दा दायर नगरिने
- अभियुक्तलाई थुनामा राखिने
- साक्षीलाई सुविधा र सुरक्षा प्रदान गर्ने,
- वादी प्रतिवादीबीच छलफल गराउन सकिन
- पक्राउ पूर्जी जारी गर्नु अघि अनुमति लिनु पर्ने
निष्कर्ष : – फौजदारी मुद्दाको कारबाही र किनारा सम्बन्धी प्रक्रियालाई मुलुकी फौजदारी कार्यविधि संहिता, २०७४ ले व्यवस्थित रुपमा तोकेको छ ।