खरिदार द्धितिय पत्र प्रश्नोत्तर

प्रश्न नं.१) मुलुकी अपराध संहिता, २०७४ का मुलभुत विशेषताहरु लेख्नुहोस् । ५

प्रश्न नं.१ को उत्तर

मुलुकी अपराध संहिता, २०७४ का मूलभूत विशेषताहरु

मुलुकमा कानून तथा व्यवस्था कायम गरी सर्वसाधारणको नैतिकता, शिष्टाचार, सदाचार, सुविधा, आर्थिक हित कायम राखी फौजदारी कसूर निवारण र नियन्त्रणको लागि निर्माण गरिएको मुलुकी अपराध संहिता, २०७४ का मूलभूत विशेषताहरू देहाय बमोजिम रहेका छन् ।

•  फौजदारी कानूनको संहिताकरण र एकीकरण गरिएको
•  बर्हिक्षेत्रीय अधिकार क्षेत्रको व्यवस्था गरेको
•  फौजदारी न्यायका सिद्धान्तको व्यवस्था गरिएको
•  नयाँ कसूरको व्यवस्था रहेको
•  सजायमा छुट हुने जिकिरको सौदाबाजी सम्बन्धी व्यवस्था रहेको
•  सजायको तल्लो र माथिल्लो हदको व्यवस्था गरिएको
•  अपराध पीडितलाई क्षतिपूर्तिको व्यवस्था गर्ने प्रावधान रहेको
•  वालविवाह, हाडनाताको विवाह र बहुविवाह बदर हुने व्यवस्था रहेको
• वालवालिकाको उमेर १८ वर्ष कायम गरिएको
• वालवालिकाबाट कसूर गराएमा उमेर पुगेकालाई सजाय हुने
• सजायमा सुधार र पुनरावलोकन गरिएको
• अन्य देहायका विशेषताहरु रहेका

– कसूरको गाम्भिर्यता अनुसार सजायको प्रकार तोकिएको,

– सामुदायिक सेवादेखि आजीवन कैदसम्मको सजाय हुने व्यवस्था रहेको,

– जरिवाना नतिरेमा कैद हुने,

– अपराध पीडितले मुद्दाको काम कारबाहीको जानकारी पाउने,

– षड्यन्त्र, उद्योग, दुरुत्साहन गर्ने तथा मतियारलाई सजाय हुने,

– वालवालिकाबाट कसूर गराएमा उमेर पुगेकालाई सजाय हुने,

– कसूरसँग सम्बन्धित साधन जफत हुने,

निष्कर्ष :– मुलुकी अपराध संहिता, २०७४ ले नेपाली फौजदारी कानूनलाई संहिताकरण, वैज्ञानिकरण र आधुनिकरण गरेको गरेको छ ।

प्रश्न नं. २) मुलुकी फौजदारी कार्यविधि संहिता, २०७४ का मूलभूत विशेषताहरू लेख्नुहोस् । ५

प्रश्न नं. २ को उत्तर

मुलुकी फौजदारी कार्यविधि संहिता, २०७४ का मूलभुत विशेषताहरू

मुलुकमा कानून तथा व्यवस्था कायम गरी सर्वसाधारणको नैतिकता, शिष्टाचार, सदाचार, सुविधा, आर्थिक हित कायम राखी फौजदारी कसूर निवारण र नियन्त्रणको लागि निर्माण गरिएको फौजदारी कार्यविधि संहिता, २०७४ का प्रमुख विशेषताहरू देहाय बमोजिम रहेका छन् ।

• जरुरी पक्राउ पूर्जी जारी गरी पक्राउ गर्न सकिने
•  अन्य व्यक्तिले पक्राउ गर्न सक्ने
•  अनुसन्धान टोलीमार्फत अनुसन्धान गर्न सकिने
•  अनुसन्धानको लागि चालीस दिनभन्दा बढी हिरासतमा राख्न नपाइने
•  नेपाल बाहिर अनुसन्धान गर्न सकिने
•  श्रव्यदृश्य संवादको माध्यम प्रयोग गर्न सकिने
•  अभियोग पत्रमा कसूर र अभियोगपत्र सम्बन्धी विवरण खुलाउनु पर्ने
•  अभियोगपत्र संशोधन गर्न वा थप अभियोजन गर्न सकिने
•  क्षेत्राधिकार र हदम्यादको सम्बन्धमा पहिले निर्णय गर्नुपर्ने
•  विदेशमा रहेका अभियुक्तलाई पक्राउ गर्न सकिने
•  समाचार पत्र वा विद्युतीय माध्यमबाट म्याद तामेल गर्न सकिने
•  म्याद नबुझ्ने वारिस वा कानून व्यवसायीलाई प्रतिनीधित्व गर्न नदिन
•  धरौट, जमानत वा बैङ्क जमानतको रकम तोक्ने आधार
•  फैसला प्रमाणीकरण भएको सूचना प्रकाशन गर्नु पर्ने,
•  पीडित वा साक्षीको परिचय गोप्य राख्न सकिने
•  कैद वापत रकम तिर्न सकिने
•  साक्षीको व्यवहार, मुखाकृतिको टिपोट गर्न सकिन,
•  नबुझी नहुने साक्षी उपस्थित नभएमा जरिबाना तथा पक्राउ गर्न सकिन
•  फरार अभियुक्तका अधिकार र सुविधा कटौती हुने
•  पक्राउ गर्न सहयोग गर्नुपर्ने
•  सानातिना कसूरमा मुद्दा दायर नगरिने
•  अभियुक्तलाई थुनामा राखिने
•  साक्षीलाई सुविधा र सुरक्षा प्रदान गर्ने,
•  वादी प्रतिवादीबीच छलफल गराउन सकिन
•  पक्राउ पूर्जी जारी गर्नु अघि अनुमति लिनु पर्ने

निष्कर्ष : – फौजदारी मुद्दाको कारबाही र किनारा सम्बन्धी प्रक्रियालाई मुलुकी फौजदारी कार्यविधि संहिता, २०७४ ले व्यवस्थित रुपमा तोकेको छ ।